PORTIZMIR4 Eylem Çerçevesi ve Peyzaj

Avrupa Peyzaj Sözleşmesi’nin (Floransa, 2000) tanımına göre peyzaj, insanlar tarafından algılandığı şekliyle, karakterini doğal ve/ veya insanî unsurların eyleminin ve etkileşiminin biçimlendirdiği bir toprak parçası anlamına gelir. İlk tanımında, Paul Robert’ın sözlüğünde belirtildiği gibi, bir peyzaj “doğanın ona bakan göze sunduğu bir toprak parçası”dır. Güzel veya çirkin de olsa herhangi bir peyzaj günlük varoluşumuzun çerçevesidir. Bu nedenle, PORTIZMIR4 tarafından talep edilen sanatsal bir vizyonun nesnesi olabilir. Sözlük tanımına geri dönecek olursak, “peyzaj” sözcüğündeki üç öğenin ilişkisini hatırlayacağız. Birincisi, parçası olduğu toprak. “Toprak” sözcüğü, az ya da çok, açıkça sınırlı bir coğrafi alanı ifade eder ve ağırlıklı olarak fiziksel yönüyle değerlendirilir (Akdeniz bölgesi gibi). İkincisi, çevre tarafından yönetilen ve toplumlara doğa tarafından sunulan koşulların oluşturduğu kanunlarla insanoğlu tarafından bağımsız bir şekilde yönetilen iki kümede analiz edilebilen doğadır. Natüralistler buna ekosistem diyor. Bu, bir dizi fiziksel unsur ile canlı organizmayı bir araya getiriyor. Bu fiziksel unsurlar profil, iklim, toprak, su ve havadır. Biyolojik topluluğu oluşturan canlı organizmalar, orada yaşayan hayvanlar ve yetişen bitkilerdir. Üçüncü unsur ise bunun var olmasını sağlayan insanın bakış açısıdır. Peyzaj tarihi, iki bütünleyici unsurla belirlenir. Dokümanter malzemesinin paylaşılması, farklı disiplinlerin işbirliğini içerir. Burada; eski, bozulmamış bitki tohumlarının korunması, yaşamın yeniden yapılanmasını ilgilendirdiği için özellikle önemlidir çünkü günümüzde bize sunulan tohumların, genetiğine müdahale edilmiştir. İkinci konu ise, yöntemlerle ilgilidir. PORTIZMIR4 çerçevesinde, geleneksel ekim ve koruma yöntemleri uygulanacaktır.

Bir peyzajın tarihi için kullanılabilecek disiplinler üç gruba ayrılır: arkeoloji (Urla peyzajının çok eski olduğu unutulmamalı), yer bilimleri ve doğa bilimleri. Örneğin, K2 Urla Nefes Alanı’nı, büyük olasılıkla uzun vadeli iklim değişimleriyle kısmen bağlantılı olan kıyı şeridi hareketleri oluşturuyor. Orada yaşayan hayvanlar (yaban domuzu, koyunlar, kuşlar,…) da peyzajın bir parçasıdır. Bu nedenle, peyzaj tarihi,  ekosistemler ve sosyal sistemler arasındaki ilişkinin tarihidir. Ekonomik ve sosyal faaliyetlerin tarihini kaydeder ve bize toplumları sınırlayan doğal kısıtlamalar hakkında bilgi verir. Toplumların çevreleriyle,  farklı ilişkileri sürdürdüklerini, çevre ve peyzajda değişiklikler yarattığını bize öğretir. Yumuşak ya da vahşi, bu dönüşümler her dönemin üretim yöntemlerine göre farklı dengelerle sonuçlandı. Umarız ki, PORTIZMIR4 tarafından yürütülen bu proje ile, doğal dengeye zarar vermeden başka ilişkiler oluşturulabilir ve bu peyzaja dair yeni bir bakış açışı geliştirilebilir.

Jean-Luc Maeso